Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας: Η συντηρητική Ελλάδα, το στίγμα και η ευκολία της «ταμπέλας»
Μόνο το 8% των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις θεωρούν ότι η αναπηρία αντιμετωπίζεται ισότιμα στην ελληνική κοινωνία. Η επικρατέστερη απάντηση είναι πως η αναπηρία αντιμετωπίζεται με «στερεότυπα και προκατάληψη» (56,1%), ακολουθεί η απάντηση «με οίκτο λύπηση» (34%) και έπεται η «αμηχανία» (33,2%).
Επιπλέον, το 82% των νέων 15-24 ετών και το 49,2% των ατόμων ηλικίας «25-34 ετών» δεν έχουν εργαστεί ποτέ, άνθρωποι δηλαδή οι πιο παραγωγικές ηλικίες, βρίσκονται εκτός εργασιακού στοίβου.
Αλλά και η εξάρτηση από το οικογενειακό περιβάλλον είναι μεγάλη, καθώς 4 στα 10 άτομα με αναπηρία (40,4%) αντιμετωπίζουν «μεγάλη δυσκολία» ή «δεν μπορούν καθόλου» να ολοκληρώσουν καθημερινές ή συνήθεις δραστηριότητες χωρίς να λάβουν υποστήριξη ή βοήθεια από άλλο άτομο, ενώ 8 στους 10 βασίζονται στην βοήθεια του οικογενειακού ή του φιλικού/κοινωνικού περιβάλλοντος, προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες.
Επιπλέον η φτώχεια, το έλειμμα εκπαίδευσης και οι ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες με αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης για την υγεία, αποτελούν σοβαρά αγκάθια για την κοινότητα των αναπήρων.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι κατά την τετραετία 2021-2024 καταγράφεται σταθερή συνεχόμενη τάση αύξησης του ποσοστού κινδύνου φτώχειας στα άτομα με αναπηρία: από 28,3% το 2021 ανήλθε σε 33% το 2024 και η τάση βαίνει επιδεινούμενη.
Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το ¼ των ατόμων με αναπηρία διαβιούν σε νοικοκυριά με συνολικό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα -εκτός των προνοιακών ενισχύσεων και επιδομάτων- το οποίο κυμαίνεται σε επίπεδα έως 600 ευρώ.
Αναφορικά με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, η Ελλάδα κατέχει αρνητική διάκριση στον δείκτη «ποσοστό ατόμων με αναπηρία με ληξιπρόθεσμες οφειλές», καταγράφοντας το υψηλότερο ποσοστό (44,5%), υπερτετραπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (10,2%).
Συντηρητική η ελληνική κοινωνία
Έτσι όμως δεν πάει μπροστά η κοινωνία και η ελληνική έχει σίγουρα μεγάλο δρόμο, μέχρι να αλλάξει νοοτροπία…
Η Παγκόσμια Ημέρα ατόμων με Αναπηρία που τιμάται σήμερα 3 Δεκεμβρίου, αποτελεί μία πρώτης τάξεως αφορμή να μας προβληματίσει, για όσα δεν έχουμε πράξει ατομικά και συλλογικά και για το γεγονός ότι εν έτη 2025, ζούμε με στερεότυπα, πεποιθήσεις και στιγματίζοντας ανθρώπους που ζουν στην ευαλωτότητα.
Το Τακτικό Βαρόμετρο των ατόμων με αναπηρία, που παρουσίασε η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων (ΕΣΑμεΑ) με αναπηρία τη Δευτέρα 1η Δεκεμβρίου, είναι καταπέλτης για το πώς συμπεριφερόμαστε οι Έλληνες στους ανθρώπους με αναπηρία και χρόνια νοσήματα.
Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τα συμπεράσματα:
4 στα 10 άτομα με αναπηρία, χρόνια ή/και σπάνια πάθηση είναι λίγο ή καθόλου ενημερωμένα σχετικά με τα δικαιώματά τους λόγω της αναπηρίας/πάθησης.
Οι αναφορές σε δημόσιες υπηρεσίες ως πηγές ενημέρωσης για τα δικαιώματα, συγκεντρώνουν μονοψήφια ποσοστά.
Πρώτη ως πηγή ενημέρωσης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία αναφέρεται η Ε.Σ.Α.μεΑ., ακολουθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι σύλλογοι/οργανώσεις ατόμων με αναπηρία/χρόνιων παθήσεων.
Στο ερώτημα «Σε γενικές γραμμές, πως πιστεύετε ότι αντιμετωπίζονται τα άτομα με αναπηρία από την ελληνική κοινωνία;», μόνο το 8% των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις θεωρούν ότι η αναπηρία αντιμετωπίζεται ισότιμα στην ελληνική κοινωνία. Η επικρατέστερη απάντηση είναι πως η αναπηρία αντιμετωπίζεται με «στερεότυπα και προκατάληψη» (56,1%), ακολουθεί η απάντηση «με οίκτο λύπηση» (34%) και έπεται η «αμηχανία» (33,2%).
1 στους 2 έχει αισθανθεί «πολλές» και «αρκετές φορές» άδικη μεταχείριση/διάκριση σε κάποιο τομέα της ζωής του, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών.
Προσβασιμότητα και κινητικότητα
6 στους 10 αντιμετωπίζουν «Πάντα/συχνά» ή «Μερικές φορές», εμπόδια προσβασιμότητας στις δημόσιες υπηρεσίες, στις δομές υγείας, καθώς και στους δημόσιους, κοινόχρηστους χώρους.
Στην εργασία, το 56%
Στην εκπαίδευση το 66%
Το 72% των ατόμων με αναπηρία που χρειάζεται υποστηρικτική τεχνολογία για να μπορεί να πλοηγηθεί στο διαδίκτυο, δεν την διαθέτει.
Εκτός εργασιακού βίου οι πιο παραγωγικές ηλικίες
Το 82% των νέων 15-24 ετών και το 49,2% των ατόμων ηλικίας «25-34 ετών» δεν έχουν εργαστεί ποτέ.
Στις ηλικίες 35 έως 54 ετών, μόνο το 44,3% του συνόλου των συμμετεχόντων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις (ανεξαρτήτως σοβαρότητας της αναπηρίας) εργάζεται κατά το διάστημα αναφοράς.
Μόνο το 33% όσων αναφέρουν σοβαρή αναπηρία είναι ενταγμένο στην εργασία.
Βιοτικό επίπεδο και κοινωνική προστασία
Ένα στα τέσσερα άτομα των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις διαβιούν σε νοικοκυριά με συνολικό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα -εκτός των προνοιακών ενισχύσεων και επιδομάτων- το οποίο κυμαίνεται σε επίπεδα έως 600 ευρώ.
Το 75% των ατόμων με αναπηρία (με μέτριους ή σοβαρούς περιορισμούς δραστηριότητας) εκτιμάται ότι διαθέτει μηνιαίο διαθέσιμο ατομικό εισόδημα από 0 έως 675 ευρώ το μήνα, ενώ τα ¾ των ατόμων με σοβαρούς περιορισμούς/σοβαρή αναπηρία εκτιμήθηκε ότι τοποθετούνται σε ατομικά εισοδήματα από 0 έως 600 ευρώ μηνιαίως.
Το 50% των ατόμων με αναπηρία (με μέτριους ή σοβαρούς περιορισμούς δραστηριότητας) διαθέτει μηνιαίο ατομικό εισόδημα έως 385 ευρώ.
Το ένα στα δύο άτομα με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση (48,6%), αντιμετωπίζει μεγάλη ή/και ακραία (πλήρης αδυναμία) δυσκολία κάλυψης των βασικών εξόδων στέγασης. Μόνο το 13,4% του δείγματος δεν αντιμετώπισε καμία δυσκολία στην κάλυψη των δαπανών στέγασης.
Η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων με αναπηρία δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να ανταπεξέλθει σε εξειδικευμένες ανάγκες που σχετίζονται με την αναπηρία, χρόνια ή/και σπάνια πάθηση, όπως εξειδικευμένες υπηρεσίες φροντίδας, αποκατάστασης ή εκπαίδευσης, αγορά φαρμάκων και αγορά τεχνικών βοηθημάτων.
4 στους 10 επωμίζονται πρόσθετο κόστος διαβίωσης ανώτερο των 300 ευρώ ανά μήνα, προκειμένου να καλύψουν τις εξειδικευμένες ανάγκες της υγείας τους, ενώ το 1/5 των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις αντιμετωπίζουν δαπάνες που υπερβαίνουν τα 500 ευρώ τον μήνα.
Ταυτόχρονα το 33% των ατόμων με αναπηρία ζουν σε νοικοκυριά με υπερβολική επιβάρυνση από το κόστος στέγασης, ποσοστό που είναι το υψηλότερο στην ΕΕ και σχεδόν τριπλάσιο του μέσου όρου ΕΕ. Πρόκειται για δείκτες, μαζί με την αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών, οι οποίοι επιδεινώνονται σε περιόδους γενικής ακρίβειας (2024→2025).
Ανεξάρτητη Διαβίωση
4 στα 10 άτομα με αναπηρία (40,4%) αντιμετωπίζουν «μεγάλη δυσκολία» ή «δεν μπορούν καθόλου» να ολοκληρώσουν καθημερινές ή συνήθεις δραστηριότητες χωρίς να λάβουν υποστήριξη ή βοήθεια από άλλο άτομο.
8 στους 10 βασίζονται στην βοήθεια του οικογενειακού ή του φιλικού/κοινωνικού περιβάλλοντος, προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες
- Μόνο το 3,3% του δείγματος, δηλαδή 90 άτομα, βρέθηκε ότι κάνουν χρήση της υπηρεσίας του «Προσωπικού Βοηθού για άτομα με αναπηρία».
Κακοποίηση, ασφάλεια και Δικαιοσύνη
7 στους 10 θεωρούν ότι δεν απολαμβάνουν την αποτελεσματική προστασία των νόμων και της δικαιοσύνης, σε περιπτώσεις που έρχονται αντιμέτωπα με παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.
4 στους 10 αναφέρουν ότι κατά τα τελευταία τρία χρόνια έχουν βιώσει κάποιας μορφής βία ή παρενόχληση (σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή άλλης μορφής).
Ποσοστό 4% του δείγματος κάνει αναφορά σε βιώματα σωματικής ή σεξουαλικής βίας, ενώ ποσοστό της τάξεως του 25% αναφέρει ότι έχει αντιμετωπίσει ψυχολογική/συναισθηματική βία.
Το ¼ των ατόμων με αναπηρία που έχουν δεχθεί σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή άλλη μορφής βία/παρενόχληση, δεν το έχουν αναφέρει σε κανέναν, ούτε έχουν καταγγείλει το περιστατικό στους αρμόδιους φορείς.
Το 11,4% του δείγματος απάντησε ότι κατά τα τελευταία 2 χρόνια αντιμετώπισαν κάποια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως πλημμύρα, σεισμό, ή πυρκαγιά. Τα 3/4 αυτών των ατόμων, δεν έλαβαν έγκαιρα βοήθεια και υποστήριξη.
Δυσανεξία σε θέματα ισότητας
Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα του Βαρόμετρου, ο πρόεδρος της Ε.Σ.Α.μεΑ., Ιωάννης Βαρδακαστάνης, δίνει το δικό του στίγμα για το νόημα της ημέρας:
«Θέλω να πω κάτι που δεν συζητάμε πολύ στην Ελλάδα. Βρισκόμαστε σε ένα νέο ιστορικό κύκλο που δεν έχει σωστά ψηλά στην ατζέντα του την ποικιλομορφία (diversity), την ισότητα, τη συμπερίληψη. Πλέον μετά και την εκλογή Τραμπ κυριαρχεί μια δυσανεξία για τα θέματα ισότητας, όχι μόνο για τα άτομα με αναπηρία, αλλά συνολικά. Προάγεται ο διχασμός που οδηγεί σε αποκλεισμό και σε πιο ισχυρή άνιση μεταχείριση και αυτό αποτυπώνεται με πολύ σαφή τρόπο στις πολιτικές και στους προϋπολογισμούς και της ΕΕ και των κρατών μελών της. Η πρόταση της νέας Κομισιόν για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στήριξης εξαφανίζει πόρους που μέχρι σήμερα οδήγησαν σε έργα προσβάσιμα και συμπεριληπτικά ενώ αν κανείς διάβαζε το πρόγραμμα για την ανάπτυξη που παρουσιάστηκε στο υπουργικό συμβούλιο την περασμένη εβδομάδα, θα διαπίστωνε ότι ούτε η κυβέρνηση έχει ευοίωνες προοπτικές.
Τα αποτελέσματα του Βαρόμετρου αποπνέουν ένα αίτημα, μία ανάγκη αυτοδιάθεσης, χειραφέτησης, να ξεφύγουμε από αποκλεισμούς και διακρίσεις, βγαίνει ένα μήνυμα εγρήγορσης και πιο μεγάλης ριζοσπαστικοποίηση, όχι μόνο του αναπηρικού κινήματος αλλά συνολικά της ελληνικής κοινωνίας που σκληρά προσπαθούν να την πάνε όλο και πιο συντηρητικά και φοβικά.
Αυτά ας τα δουν όσοι ετοιμάζουν γιορτές για την 3η Δεκέμβρη. Για εμάς η 3η Δεκέμβρη δεν είναι ημερά ούτε για γιορτές ούτε για κλάματα. Η αναπηρία είναι μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας όπως ορίζεται επίσης ρητά στο άρθρο 1 της Διεθνούς Σύμβασης των ΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Συνεπώς μιλάμε για αγώνες, για διεκδικήσεις, και όπως λέω συχνά, εάν δεν είσαι στο τραπέζι που λαμβάνονται οι αποφάσεις, είσαι στο μενού του τραπεζιού. Για αυτό και “Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς” και “Τίποτα χωρίς εμάς”, και στην έρευνα».
