«Ίσως οι ΗΠΑ να προδώσουν την Ουκρανία» – Αποκαλυπτικοί διάλογοι των «Προθύμων» για το σχέδιο Τραμπ

«Υπάρχει η πιθανότητα οι ΗΠΑ να προδώσουν την Ουκρανία στο εδαφικό ζήτημα, χωρίς να υπάρχει σαφήνεια σχετικά με τις εγγυήσεις ασφάλειας», δήλωσε ο Μακρόν, σύμφωνα με ένα αγγλικό αντίγραφο της τηλεφωνικής συνομιλίας που έχει στη διάθεσή του το SPIEGEL. Για τον Ζελένσκι υπάρχει «μεγάλος κίνδυνος», προστίθεται. Οι απαιτήσεις της Ρωσίας για παραχώρηση εδαφών είναι ένα από τα πιο ευαίσθητα σημεία των διαπραγματεύσεων.

Σύμφωνα με το έγγραφο, ο Μέρτζ είπε ότι ο Ζελένσκι πρέπει να είναι «εξαιρετικά προσεκτικός τις επόμενες ημέρες». «Παίζουν παιχνίδια, τόσο με εσάς όσο και με εμάς», είπε ο Μέρτζ, πιθανώς αναφερόμενος στους δύο Αμερικανούς διαπραγματευτές Στιβ Γουίτκοφ, έναν μεγιστάνα του real estate, και Τζάρεντ Κούσνερ, τον γαμπρό του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

Αυτές και άλλες δηλώσεις που αναφέρονται στη συζήτηση καταδεικνύουν τη βαθιά δυσπιστία των Ευρωπαίων απέναντι στους δύο στενούς συνεργάτες του Τραμπ. Ενώ οι Ευρωπαίοι επαινούν δημοσίως τη νέα πρωτοβουλία της Ουάσιγκτον, το έγγραφο δείχνει ότι, εκτός από τον Μερτς και τον Μακρόν, και άλλοι συμμετέχοντες στη συνδιάσκεψη δεν εμπιστεύονται τους δύο Αμερικανούς απεσταλμένους.

Ο Πρόεδρος της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ, ένας από τους λίγους Ευρωπαίους που έχει καλές σχέσεις με τον Τραμπ, προειδοποίησε επίσης για το δίδυμο των διαπραγματευτών. «Δεν πρέπει να αφήσουμε την Ουκρανία και τον Βολοντίμιρ μόνους με αυτούς τους τύπους», είπε σε ένα σημείο της συζήτησης. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, ο οποίος επίσης είναι αγαπητός στον Τραμπ, συμφώνησε με τον Φινλανδό, σύμφωνα με τα συγκεκριμένα πρακτικά. «Συμφωνώ με τον Αλεξάντερ, πρέπει να προστατεύσουμε τον Βολοντίμιρ», είπε ο Ρούτε. Ο Στουμπ δεν θέλησε να σχολιάσει, ενώ ο Ρούτε δεν απάντησε σε ερώτηση του SPIEGEL.

Η τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα. Οι διαβουλεύσεις των Ευρωπαίων με τον Ζελένσκι προηγήθηκαν των συνομιλιών μεταξύ του Ουκρανού συμβούλου ασφαλείας Ρουστέμ Ουμτζέροφ και των διαπραγματευτών του προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ στη Φλόριντα το Σαββατοκύριακο. Εκτός από τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, συμμετείχαν επίσης οι Γουίτκοφ και Κούσνερ.

Ο Ρούμπιο δήλωσε στη συνέχεια ότι «υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει» για την κατάρτιση ενός σχεδίου που θα τερματίσει τον πόλεμο με τη Ρωσία.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι εξήρε αργότερα σε μια ανάρτηση στην πλατφόρμα σύντομων μηνυμάτων X τη «δημιουργική δυναμική» των συνομιλιών. Όλα τα θέματα συζητήθηκαν ανοιχτά, με σαφή έμφαση στην εξασφάλιση της κυριαρχίας της Ουκρανίας και των εθνικών της συμφερόντων – μια αναφορά στα αμφιλεγόμενα εδαφικά ζητήματα. Η Ρωσία απαιτεί την παραχώρηση ολόκληρου του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που ελέγχονται στρατιωτικά από την Ουκρανία. Η Ουκρανία το απορρίπτει μέχρι στιγμής κατηγορηματικά.

Οι διαφορετικές προσεγγίσεις

Ο Ρούμπιο έχει τη φήμη ότι είναι σαφώς πιο κριτικός απέναντι στη Ρωσία και πιο πρόθυμος να λάβει υπόψη τα συμφέροντα των Ευρωπαίων σε σύγκριση με τους άλλους δύο. Ωστόσο, παραμένει ασαφές ποια θα είναι τελικά η θέση του Τραμπ.

Εκτός από τους Μακρόν, Μερτς, Ρούτε και Στουμπ, στην εμπιστευτική τηλεφωνική συνομιλία των Ευρωπαίων τη Δευτέρα συμμετείχαν ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ, η επικεφαλής της ιταλικής κυβέρνησης Τζιόρτζια Μελόνι, η πρωθυπουργός της Δανίας Μέττε Φρέντερικσεν, ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας Γιόνας Γκαρ Στόρε, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα.

Το γεγονός ότι η τηλεφωνική συνδιάλεξη έλαβε χώρα επιβεβαιώθηκε στο SPIEGEL από τους συμμετέχοντες κατόπιν αιτήματος. Δύο από τους συμμετέχοντες στη συζήτηση δήλωσαν ότι το περιεχόμενο της τηλεφωνικής συνδιάλεξης ήταν σωστό, αλλά δεν ήθελαν να επιβεβαιώσουν μεμονωμένες αναφορές, καθώς επρόκειτο για εμπιστευτική συζήτηση. Ένας εκπρόσωπος του Ζελένσκι δήλωσε ότι δεν επιθυμούσε να σχολιάσει το περιεχόμενο της συζήτησης.

Στο Παρίσι, ωστόσο, αμφισβητήθηκε ότι ο Μακρόν είχε μιλήσει για επικείμενη προδοσία από τους Αμερικανούς. «Ο Πρόεδρος δεν χρησιμοποίησε αυτές τις λέξεις», ανέφερε το Élysée σε ερώτηση. Ωστόσο, το προεδρικό γραφείο αρνήθηκε να δώσει πληροφορίες σχετικά με το πώς ο Μακρόν φέρεται να εκφράστηκε κατά τη συνάντηση, σύμφωνα με τη γαλλική εκδοχή, επικαλούμενο τον εμπιστευτικό χαρακτήρα των συνομιλιών.

Αντ’ αυτού, αναφέρθηκε σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο Μακρόν μαζί με τον Ζελένσκι στο Παρίσι τη Δευτέρα. Εκεί, ο Γάλλος πρόεδρος είχε εκφραστεί πολύ διαφορετικά για τους Αμερικανούς αξιωματούχους από ό,τι είχε κάνει προφανώς στον εμπιστευτικό κύκλο. Ο Μακρόν τόνισε επανειλημμένα ενώπιον του Τύπου τον ιδιαίτερα θετικό ρόλο των ΗΠΑ. «Γίνεται μια αμερικανική διαμεσολάβηση, κάτι που είναι πολύ θετικό, καθώς θα ασκήσει πίεση στη Ρωσία».

«Καμία απόφαση για την Ουκρανία και την Ευρώπη χωρίς τους Ουκρανούς και τους Ευρωπαίους, καμία ειρήνη επιβαλλόμενη από πάνω, καμία αποδυνάμωση ή διάσπαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ», λέει ο Ομοσπονδιακός Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς

Στην Καγγελαρία, την Τετάρτη, δήλωσαν ότι δεν επιθυμούν να σχολιάσουν «διαδόσεις από αποσπάσματα συνομιλιών». Ο Μερτς έχει εκφραστεί «αναλυτικά και δημόσια» σχετικά με την τηλεφωνική συνομιλία. Τόνισε πόσο σημαντική είναι η κινητοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και η διατλαντική συνεργασία.

Σε σχέση με τις ΗΠΑ, ο Μέρτζ δήλωσε σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Πολωνό πρωθυπουργό Τουσκ μετά τη τηλεφωνική συνομιλία της Δευτέρας στο Βερολίνο ότι «διατηρούμε την διατλαντική κοινότητα ενωμένη όσο καλύτερα μπορούμε». Στις συνομιλίες που συντονίστηκαν μεταξύ των Ευρωπαίων στη Γενεύη με την αμερικανική αντιπροσωπεία υπό τον υπουργό Εξωτερικών Ρούμπιο και εκπροσώπους της Ουκρανίας, επιτεύχθηκαν «πρώτα βήματα προόδου προς την κατάρτιση ενός λεπτομερούς σχεδίου ειρήνης». Το έργο αυτό θα συνεχιστεί. Οι σύμβουλοι ασφαλείας των Ευρωπαίων βρίσκονται «σε συνεχή επαφή με την Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής».

Οι Ευρωπαίοι θα ακολουθήσουν μια σαφή γραμμή: «Καμία απόφαση για την Ουκρανία και την Ευρώπη χωρίς τους Ουκρανούς και τους Ευρωπαίους, καμία ειρήνη που θα επιβληθεί παρά τη θέληση της Ουκρανίας, καμία αποδυνάμωση ή διάσπαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ».

Επιπλέον, ανακοίνωσε ότι η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει το ισχυρότερο μέσο που έχει στη διάθεσή της η Ευρώπη για να φέρει επιτέλους τη Μόσχα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Μαζί θέλουμε να επιβάλουμε στη Βρυξέλλες τη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων», δήλωσε ο Μερτς.

Αυτό συζητήθηκε και στην εμπιστευτική συνάντηση. Οι συμμετέχοντες τόνισαν επανειλημμένα ότι πρέπει να καταστεί σαφές στην αμερικανική πλευρά ότι το ζήτημα των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ. Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη στην εφημερίδα «FAZ», ο Μερτς επιβεβαίωσε ότι η Ευρώπη «δεν μπορεί να αφήσει σε άλλα, εκτός της Ευρώπης κράτη, την απόφαση για το τι θα γίνει με τα οικονομικά μέσα ενός επιτιθέμενου, τα οποία έχουν κατασχεθεί νόμιμα στο πλαίσιο του κράτους δικαίου και στο δικό μας νόμισμα».

Ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ ταξίδεψαν την Τρίτη στη Μόσχα, όπου ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν τους υποδέχθηκε μαζί με τον σύμβουλο εξωτερικής πολιτικής του Γιούρι Ουσάκοφ για μια συζήτηση που, σύμφωνα με τον τελευταίο, διήρκεσε πέντε ώρες. Ο Ουσάκοφ δήλωσε στη συνέχεια ότι υπήρξαν ορισμένα σημεία στα οποία υπήρξε συμφωνία και ότι ο πρόεδρος το επιβεβαίωσε στους διαπραγματευτές. Άλλα θέματα προκάλεσαν κριτική και ο Πούτιν «δεν έκρυψε την κριτική και ακόμη και αρνητική στάση μας απέναντι σε μια σειρά προτάσεων». Ωστόσο, η συζήτηση ήταν «χρήσιμη».

Στη τηλεφωνική τους συνομιλία τη Δευτέρα, ο Μερτς, ο Μακρόν και οι άλλοι αρχηγοί κυβερνήσεων φαινόταν να διατηρούν την ελπίδα ότι θα μπορούσαν να οργανώσουν μια συνάντηση με τον Γουίτκοφ και τον Κούσνερ την Τετάρτη. Ο Μερτς προσφέρθηκε να ζητήσει από τον Τραμπ να στείλει τον Γουίτκοφ στις Βρυξέλλες. Μεταξύ άλλων, συζήτησαν αν σε μια τέτοια συνάντηση θα έπρεπε να παρευρεθούν αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων («leaders») και αν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ ή σε χώρους της ΕΕ. Η αρχηγός της ιταλικής κυβέρνησης Μελόνι φαινόταν να είναι αντίθετη. Ο πρόεδρος της Φινλανδίας Στουμπ, αντίθετα, τάχθηκε υπέρ. «Προς το παρόν είμαστε έξω», είπε, «αλλά πρέπει να μπούμε μέσα».

Ο Γουίτκοφ επέστρεψε την Τετάρτη από τη Μόσχα κατευθείαν στις ΗΠΑ, χωρίς να πραγματοποιηθεί συνάντηση με τους Ευρωπαίους συμβούλους ασφαλείας. Ωστόσο, συναντήθηκαν ξανά την Τετάρτη στη Βρυξέλλες με τον επικεφαλής διαπραγματευτή της Ουκρανίας Ουμέροφ, όπως ανακοίνωσε η κυβέρνηση στο Κίεβο.

Ο Ουμέροφ και ο αρχηγός του γενικού επιτελείου θα προετοιμάσουν έναν ακόμη γύρο διαπραγματεύσεων με τους Αμερικανούς απεσταλμένους στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με το Λευκό Οίκο, θα συναντηθούν ξανά με τον Γουίτκοφ και τον Κούσνερ αυτή την Πέμπτη στο Μαϊάμι – και πάλι χωρίς τους Ευρωπαίους.

Οι πρόσφατες διαπραγματεύσεις για μια πιθανή συμφωνία ξεκίνησαν μετά την αναφορά των αμερικανικών ΜΜΕ τον Νοέμβριο σχετικά με ένα μυστικό αμερικανικό σχέδιο ειρήνης για την Ουκρανία με 28 σημεία. Η πρώτη έκδοση αυτού του σχεδίου ανταποκρινόταν σε μεγάλο βαθμό στις επιθυμίες της Ρωσίας και φέρεται να έχει καταρτιστεί υπό την ουσιαστική επιρροή του Κιρίλ Ντμιτριέφ, επικεφαλής του ρωσικού κρατικού ταμείου, ο οποίος ενεργεί ανεπίσημα ως διαπραγματευτής του Κρεμλίνου.

Αρκετά σημεία του σχεδίου προκάλεσαν αμηχανία στην Ευρώπη. Ωστόσο, η δημόσια κριτική διατυπώθηκε με εποικοδομητικό τρόπο. Ιδιαίτερα η απαίτηση για εδαφικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία συνάντησε την αντίδραση, αλλά και οι προσπάθειες των ΗΠΑ και της Ρωσίας να διαθέσουν τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει στην Ευρώπη. Το ίδιο ισχύει και για μια διατύπωση που περιλάμβανε την αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την οποία οι ΗΠΑ θα έπρεπε να μεσολαβήσουν στις διαπραγματεύσεις για μια τάξη ασφαλείας στην Ευρώπη μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας, σαν να ήταν μια εξωτερική, αμέτοχη δύναμη.

Στη σύνοδο κορυφής της G20 στη Νότια Αφρική, ο Μέρτς, ο Μακρόν και ο Βρετανός πρωθυπουργός Κίρ Σταρμερ συντόνισαν μια κοινή αντίδραση που βασίστηκε στα 28 σημεία, αλλά επέφερε σημαντικές αλλαγές. Με αυτό το έγγραφο, οι σύμβουλοι ασφαλείας της λεγόμενης E3 ταξίδεψαν στη Γενεύη, όπου συναντήθηκαν με την ουκρανική αντιπροσωπεία καθώς και με τους Αμερικανούς διαπραγματευτές.